Ülkemizde kentsel, tarımsal, endüstriyel ve bireysel kullanımlar başta olmak üzere bütün alanlarda suyumuzu verimli kullanmak, sürdürülebilirliğini sağlamak ve farkındalığı artırmak maksadıyla 31 Ocak 2023 tarihinde Sayın Emine ERDOĞAN Hanımefendinin himayelerinde Bakanlığımızca Su Verimliliği Seferberliği başlatıldı. Seferberlik Çalışmalarının ilk çıktılarından biri olan ve su verimliliği konusunda ulusal yol haritası niteliği taşıyan Değişen İklime Uyum Çerçevesinde Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2033) 4 Mayıs 2023 tarihli ve 32180 sayılı Resmi Gazetede 2023/9 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile yürürlüğe girdi. Belgenin hedefleri arasında yer alan “havzalarımızda ‘su ayakizi’ değerlendirme çalışmaları” ise Genel Müdürlüğümüz tarafından ülkemiz genelinde yürütülüyor.
İnsan faaliyetleri için ve tükettiğimiz her türlü ürün, mal ve hizmetin üretimi için doğrudan veya dolaylı olarak çok fazla miktarda su kullanılıyor. Tatlı kaynaklarına olan talebin zaman, mekan, kirlilik ve sürdürülebilirlik boyutlarıyla değerlendirilebilmesi için su ayakizi etkili bir araçtır. Su ayakizi yalnızca doğrudan su tüketimimizi değil görünmeyen yani dolaylı su tüketimlerimizi de ölçen kapsamlı ve çok boyutlu bir ölçüttür. Su tüketimi ve su kirliliğine bağlı olarak tatlı su kaynakları üzerinde oluşan baskının etkili bir göstergesi olan su ayakizi mavi, yeşil ve gri su ayak izi olmak üzere üç bileşen olarak inceleniyor:
- Yeşil su ayakizi, toprağın kök bölgesinde depolanan ve bitkiler tarafından terleme, buharlaşma veya depolama yoluyla tüketilen yağış kaynaklı su hacmini,
- Mavi su ayakizi, yerüstü veya yeraltı suyu kaynaklarından elde edilen suyun buharlaşması, ürünün içeriğine dahil olması veya bir su kütlesinden çekildikten sonra başka bir su kütlesine dönmesi sonucu tüketilen su hacmini,
- Gri su ayakizi ise kalite standartlarını sağlamak üzere doğal arka plan konsantrasyonlarına verilen kirlilik yükünü özümlemek için gerekli olan tatlı su hacmini yansıtıyor.
Yürütülen çalışmalar neticesinde ülkemizde mavi, yeşil ve gri güncel su ayakizi miktarlarının ortaya konulması ve su kaynaklarımızın verimli kullanılmasıyla su ayakizimizin azaltılması hedefleniyor.
Ayrıca, tüm havzalarımızda su ayakizimizin azaltılması için belirlenen eylemlerin Nehir Havza Yönetim Planlarında, Sektörel Su Tahsis Planlarında ve diğer havza ölçekli diğer yönetim planları kapsamında ortaya konulan tedbirlerin uygulanmasıyla mavi, yeşil ve gri bileşenleriyle ulusal su ayakizimizin sürdülebilir seviyelere çekilmesi planlanıyor.
Bu doğrultuda, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından ilk olarak Büyük Menderes Havzasında başlatılan havza ölçekli su ayakizi çalışması tamamlanmış olup diğer havzalarımızda ise 2025 yılında tamamlanacak.
Büyük Menderes Havzası Sektörel Su Tahsis Planı kapsamında yapılan su ayakizi çalışmasında; yeşil su ayakizi miktarı havzada mevcut tarım ürünleri, mera ve orman varlığı üzerinden, mavi su ayakizi miktarı kayıplar dahil edilmeksizin net su tüketimi ile iletim ve dağıtımda oluşan buharlaşma değerleri dikkate alınarak (havza dışından havzaya transfer edilen sular su ayakizi hesaplamalarına dahil edilmemiştir), gri su ayakizi miktarı ise kurak şartlar ve havzadaki kirlilik yükü göz önünde bulundurularak (Söke Ovası çıkışı dikkate alınarak) çevresel kalite standartlarını sağlamak için gerekli tatlı su miktarı üzerinden hesaplandı.
İlaveten, Büyük Menderes Havzası su ayakizi çalışmaları kapsamında alt havza ölçeğinde su ayakizinin her bir bileşeni için mavi, yeşil ve gri su ayakizi bakımından su ayakizi büyüklüklerinin sürdürülebilir olmadığı lokal ve bölgesel sıcak noktalar tespit edilerek su ayakizinin sürdürülebilir seviyelere çekilmesi için uygulanabilecek tedbirler ortaya konuldu.